Archieven zijn geen neutrale opslagplekken waar tastbare sporen van de geschiedenis simpelweg bewaard en toegankelijk gemaakt worden. Tijdens het proces van archivering vindt altijd selectie plaats, en dit leidt in de praktijk vaak tot uitsluiting van bepaalde groepen.
Een reactie op deze uitsluiting was het ontstaan van ‘alternatieve archieven’. De initiatiefnemers zetten zich in om historische bronnen van groepen van wie het erfgoed niet of nauwelijks gerepresenteerd werd door traditionele archiefinstellingen, zoals lhbti+’ers, vrouwen en mensen van kleur, veilig te stellen en te bewaren.
Nederlandse feministen richtten in 1935 het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) op. Vanaf de jaren 70 werd het veld van alternatieve archieven verder verrijkt door vele andere documentatie-initiatieven, bijvoorbeeld op het gebied van vrouwengeschiedenis en literatuur, lhbti+-geschiedenis, en het erfgoed van zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen (zmv-vrouwen).
Deze initiatiefnemers pasten traditionele archiefmethodes toe maar gingen ook op zoek naar alternatieve manieren om hun geschiedenis te bewaren en toegankelijk te maken.
De archiefinstellingen stonden in nauwe verbinding met de sociale bewegingen waaruit ze voortkwamen, en werden daardoor sterk beïnvloed. De keuzes die archiefmedewerkers maakten hadden vervolgens ook weer invloed op de geschiedschrijving over die bewegingen.
Wat een lichtjaren verschil tussen het professionele IHLIA van nu en hoe wij indertijd – vrolijk en niet gehinderd door al te veel kennis – begonnen.
Hannah van Herk, medewerkster Lesbisch Archief Amsterdam
Deze tentoonstelling zoomt in op een aantal momentopnames uit de geschiedenis van de Nederlandse Lesbische Archieven, het Dokumentatiecentrum Homostudies, en het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging (IIAV). Hiermee geeft deze tentoonstelling ook een inkijk in de voorgeschiedenis van de huidige instellingen IHLIA en Atria.
Bezoekers van deze alternatieve archieven komen vaak alleen in aanraking met de eindresultaten van het archiefproces. Hierbij blijven de processen van selectie die plaatsvinden in het archief vaak verhuld, waardoor deze eindresultaten objectief lijken. Toch zijn ook alternatieve archieven geen neutrale opslagplekken. De vorming van alternatieve archiefcollecties was altijd onderwerp van discussie, en de
archiefinstellingen en hun steeds groeiende collecties zijn altijd in ontwikkeling geweest. Deze tentoonstelling geeft inzicht in de processen achter de schermen van alternatieve archieven: welke overwegingen speelden een rol en welke beslissingen werden er gemaakt over de verzameling, wat was het effect van deze keuzes, en hoe zijn deze veranderd door de jaren heen?
