De collectie van IHLIA

IHLIA LGBTI Heritage verzamelt, bewaart en ontsluit informatie over homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen. IHLIA bewaart documenten en objecten van de lhbti-gemeenschap in al haar facetten: geschiedenis, leefwereld en cultuur. 

De collectie van IHLIA is heel divers wat betreft herkomst en materiaalsoorten. Het verzamelgebied bestrijkt niet alleen Nederland, maar is internationaal, met erfgoed uit meer dan honderdvijftig landen en in meer dan zestig talen. De collectie is ook divers qua materiaalsoorten. Ze bevat archieven van personen en organisaties, boeken, tijdschriften, affiches en audiovisueel materiaal, en ook textiel en objecten, zoals T-shirts, buttons en bordspellen. 

Een belangrijk en veel geraadpleegd onderdeel van de collectie van IHLIA is de fotocollectie. Die bestaat momenteel uit ongeveer vijftienduizend foto’s. De meeste foto’s komen uit Nederland en dateren uit de periode 1960-2010. Wat is er op die foto’s te zien? Het gaat vooral om onderwerpen als activisme, evenementen, feesten en uitgaan, maar er zijn ook portretfoto’s en kunstfoto’s. 

De fotocollectie Vos

Sinds 2018 is IHLIA in het bezit van de fotocollectie Vos. Dit is een mooie uitbreiding van en aanvulling op onze fotocollectie in tijd en qua herkomst en onderwerp. De collectie Vos telt ruim vierduizend foto’s, voornamelijk uit de jaren 1930-1950, met foto’s uit Duitsland, maar ook uit Engeland en de Verenigde Staten van Amerika. Het gaat om amateurfoto’s, voor een groot deel van mannen in militaire uniformen.

De fotocollectie Vos is vernoemd naar verzamelaar Gerrit Jan Vos (1962-2017). Vos was een homoseksuele man die lesgaf aan modeopleidingen in Rotterdam en Bielefeld en die in zijn vrije tijd foto’s verzamelde. Zijn fascinatie voor mode, uniformen en mannelijk schoon kleurde mede zijn fotoverzameling. Na het overlijden van Gerrit Jan Vos is zijn fotocollectie aan IHLIA geschonken. Het gaat om zwart-witfoto’s vanaf het eind van de negentiende eeuw tot de jaren 1960. De fotocollectie Vos kwam bij IHLIA ongeordend en zonder beschrijvingen binnen. In de zomer van 2019 zijn de foto’s geïnventariseerd door stagiair Jordan Browne en het toenmalige hoofd fotocollecties Jasper Wiedeman. Deze inventarisatie heeft geresulteerd in een verslag met als titel IHLIA LGBT Heritage Project, Gerrit Jan Vos Collection.  

De foto’s in de collectie Vos bestrijken allerlei thema’s en onderwerpen: van gebouwen tot families, maar een groot deel betreft mannen in uniform, onder andere uit de Tweede Wereldoorlog, waaronder veel Duitse (para)militairen. Foto’s van soldaten: mannen solo, of mannen in paren of in groepen. Het is onmogelijk om vast te stellen of de geportretteerden op de foto’s homoseksueel of biseksueel waren, maar veel foto’s uit de collectie hebben een homosensibele of homo-erotische ondertoon. De lichaamstaal en gebaren op deze foto’s suggereren een vorm van mannelijke intimiteit die met een gay or queer gaze of door een roze bril als homo-erotisch geïnterpreteerd kan worden.     

In 2020 heeft IHLIA bij het Mondriaan Fonds een subsidieaanvraag ingediend met als titel: Homoseksualiteit in en rond de Tweede Wereldoorlog, digitalisering en ontsluiting collectie IHLIA LGBTI Heritage. Deze aanvraag is gedaan naar aanleiding van de open oproep Digitalisering in het kader van 75 jaar Vrijheid. Na toekenning van de subsidie zijn in 2022 – naast allerlei ander relevant materiaal uit de collectie van IHLIA – 4.318 foto’s uit de fotocollectie Vos gedigitaliseerd en bij IHLIA digitaal beschikbaar gemaakt.

Dress to Impress

Wat kunt u in deze publicatie verwachten? In de bundel Dress to Impress – De fotocollectie van Gerrit Jan Vos (1962-2017) belichten verschillende auteurs de fotocollectie van Gerrit Jan Vos vanuit diverse perspectieven. Iedere auteur benadert de fotocollectie Vos vanuit zijn of haar eigen expertise. Kunstenaars en onderzoekers, historici, een conservator fotografie, en experts op het gebied van mode of soldatenuniformen, allemaal schrijven of spreken ze over de fotocollectie Vos vanuit hun eigen specifieke invalshoek.  

De bundel opent met een korte biografie van Gerrit Jan Vos door Berry Feith. Vervolgens wordt in hoofdstuk 1 ingezoomd op de fotocollectie Vos. Hans Roosenboom bekijkt de collectie vanuit het perspectief van de (foto)verzamelaar en Matthijs de Die le Clercq gaat in op de vraag: Wat zien we in de collectie Vos vanuit het perspectief van de Tweede Wereldoorlog? 

In hoofdstuk 2 gaat het over het legeruniform als uitstraling van macht en erotiek. Kortom: Dress to Impress. Els de Baan schrijft over het verband tussen het legeruniform en mode. Ton of Holland spreekt in de vorm van een interview over de erotiek van het uniform. En Matthijs de Die le Clercq beschrijft alle ins en outs van het Duitse uniform.

In hoofdstuk 3 staan mannenvriendschappen onder militairen en homoseksualiteit in het leger centraal. Pablo Lerma onderzoekt hoe de collectie Vos queer bekeken kan worden. Ton of Holland spreekt in de vorm van een interview over het leger als toevluchtsoord voor homoseksuele mannen in de eerste helft van de twintigste eeuw en over verborgen homoseksuele codes. Bovendien beschrijft Jan Willem Tellegen mannenvriendschappen en homoseksuele relaties onder Duitse soldaten in het Duitse Rijk. 

En tenslotte valt er ook nog wat te zien; de bundel bevat een flink aantal foto’s uit de collectie Vos. 

Oude foto’s uit het verleden kunnen stoffig of prachtig zijn, pas door verhalen, verbeelding en context krijgen ze betekenis. Hopelijk helpen de verhalen en context in Dress to Impress en uw eigen verbeelding om de foto’s uit de collectie Vos betekenis te geven.

Amsterdam, maart 2023